Opublikowane w

Co Ojcowie Kościoła wiedzą o miłości?

Wydawałoby się, że niewiele – ci „świątobliwi mężowie” sprzed wieków kojarzą nam się głównie z nakazami, zakazami i ogólną moralną surowością.

Tymczasem w ich pismach znaleźć można i takie filozoficzne stwierdzenia:

„W chwili śmierci jest już za późno na miłość.” 🙂 (Bazyli z Ancyry)

Znajdujemy się jeszcze w czasach sprzed zgubnej dla chrześcijańskiej etyki seksualnej konfrontacji z kataryzmem (który to wprowadził w nasze umysły neoplatońską ideę „czystej duszy, uwięzionej w brudnym, złym i grzesznym ciele”, która niestety w świadomości wielu do dziś pokutuje jako „katolicka.”), ale już wówczas Ojcom przychodziło walczyć z tymi, którzy skłonni byli wywyższać dziewictwo kosztem małżeństwa. Powtarzają więc niezliczoną ilość razy:

„Małżeństwo jest dobrem, a pożycie małżeńskie jest święte.” (św. Ambroży).

Przestrzegają również tych, którzy wybrali życie samotne (singli i singielki, jak byśmy dziś powiedzieli:)), by nie wynosili się ponad innych z tego powodu:

„[Dziewico], kiedy z pogardą odrzucasz małżeństwo, znieważasz mądrość Bożą i spotwarzasz samą naturę. Jeśli małżeństwo jest czymś nieczystym, nieczystymi są także wszystkie istoty, które z tego zjednoczenia zostały zrodzone. Z tego wynikałoby, że ty również jesteś nieczysta, co więcej, nieczysty jest cały rodzaj ludzki. Jak zatem może być dziewicą ktoś, w kim nie ma już czystości?” (św. Jan Chryzostom);

„Jeśli zaś ktoś potrafi zachować czystość na chwałę Pana, niechaj w niej trwa, nie chełpiąc się tym. Jeśli zaś pyszni się swoją czystością, jest zgubiony.” (św. Ignacy z Antiochii).

Starają się też walczyć z naturalnym w ich czasach podporządkowaniem kobiety mężczyźnie w małżeństwie: „Pamiętaj, mężczyzno, że nie służącą otrzymałeś, ale żonę – nie jesteś jej panem, lecz mężem!” (przestrzega św. Ambroży).

Zamiast tego ze wszystkich sił zachęcają panów do czułości i otwartego wyrażania uczuć, z czym, jak wiadomo, wielu z nich do dziś ma problemy:

„[Powiedz swojej żonie z wielką miłością:] Choćbym miał stracić wszystkie moje dobra, choćbym miał stać się najuboższym z ludzi i stawić czoło największym zagrożeniom (…) – zniosę to wszystko, ponieważ Ty jesteś przy mnie i miłujesz mnie. Pragnąłbym również posiadać dzieci, ale tylko pod warunkiem, że Ty mnie kochasz. Mam nadzieję, że czujesz to samo, co ja.” (św. Jan Chryzostom)

Warto tu zauważyć, że przy okazji świątobliwy pisarz obala inne bardzo rozpowszechnione przekonanie – jakoby chrześcijanom małżeństwo służyć miało jedynie do posiadania dzieci:

„Pokaż jej, jaką radość sprawia Ci przebywanie razem z nią, że dzięki niej milsze Ci jest przebywanie w domu niż gdzie indziej – i że przedkładasz ją nad przyjaciół, a nawet nad dzieci, które ona ci da i które kochasz z miłości do niej.” Czy nie jest to także delikatny przytyk w kierunku panów, którzy i w naszych czasach wolą spędzać swój czas z kolegami przy piwie, niźli w cieple domowego ogniska?:)

„Nie obawiaj się, że świadomość, iż jest kochana, zawróci jej w głowie – po prostu powiedz jej szczerze, że ją kochasz!” – konkluduje nasz „złotousty” kaznodzieja.

Ojcowie mają świadomość ogromnej wagi miłosnego związku mężczyzny i kobiety nie tylko dla przyszłych pokoleń, ale również dla ich indywidualnego szczęścia i spełnienia. Dlatego też piszą np. tak:

„Dwie dusze zjednoczone w miłości nie muszą się już niczego obawiać, ani ze strony rzeczy, ani wydarzeń. Kiedy pomiędzy mężczyzną a kobietą panuje pokój, zgoda i wzajemna miłość, posiedli już oni wszystkie dobra.” (św. Jan Chryzostom) oraz

„Mądra żona powinna postawić sobie za cel przede wszystkim przekonanie swego męża, aby wraz z nią stał się uczestnikiem wszystkich środków, które prowadzą do szczęścia.” (św. Bazyli z Cezarei). A stąd już całkiem niedaleko do bardziej intymnych aspektów ich miłości. Ojcowie stwierdzają więc przede wszystkim z całą mocą:

„W pełni możliwa jest modlitwa i równoczesne utrzymywanie stosunków małżeńskich (…). Nie powinno to rodzić w małżonkach poczucia winy.” (św. Jan Chryzostom). Ba, w ich pismach można się doszukać nawet subtelnej zachęty dla mężczyzn, którzy są niechętni miłosnym igraszkom: „Mężu (…) wyzbądź się wszelkiej irytacji, kiedy żona, pełna czułości, zaprasza Cię do miłości. Odwzajemnij jej czułość, z zapałem odpowiedz na jej miłość!” (św. Ambroży) 🙂

Starochrześcijańscy pisarze nie są jednak naiwnymi idealistami – zdają sobie sprawę z tego,że na świecie istnieją również ludzie nieszczęśliwi w miłości: samotni „nie z wyboru” lub rozwiedzeni. Wdowom, zwłaszcza młodym, na ogół doradzają powtórne zamążpójście – i niewielu było takich, którzy by wierzyli, że miłość powinna sięgać nawet „poza grób.”

„Istnieje wiele pięknych kobiet, które nie mogą znaleźć męża lub zostają porzucone, a ich mężczyźni odchodzą do innych kobiet, mimo że te ostatnie nie dorównują im pod względem urody.” – stwierdza trzeźwo Bazyli z Ancyry. A odnośnie zawsze „niebezpiecznych” rozwódek dodaje:

„Dlaczego naprzykrzasz się oddalonej? Dlaczego, zamiast uprzedzać chwilę stosowną i żenić się nią, nie dasz im raczej czasu na pojednanie?” Warto tutaj jednak zauważyć, że wielu Ojców Kościoła nie zdołało jeszcze uwolnić się od uprzedzeń swojej epoki, zgodnie z którymi wina za owo „oddalenie” zawsze leżała prawie wyłącznie po stronie kobiety. No, cóż – takie to były czasy…

 

Pisząc ten tekst wiele skorzystałam z książki Gianfranco Fregni, Miłujcie się czule. Duchowość rodziny według Ojców Kościoła. Wyd. eSPe Kraków 2002.

Opublikowane w

Święte oburzenie?

Któryś z Ojców Kościoła (nie dałabym głowy, czy nie mój „ukochany” św. Augustyn) jest twórcą wygodnej formuły, w myśl której „chrześcijanin powinien nienawidzić grzechu, ale nie grzesznika” – której ja sama, przyznaję, chętnie czasami używałam.

Jednak, jak mądrze zauważył w jednym ze swoich felietonów przedwcześnie zmarły jezuita, ks. Stanisław Musiał (1938-2004), którego książkę („Dwanaście koszy ułomków.”, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002) ze wstępem (wtedy jeszcze) ks. Stanisława Obirka właśnie przeczytałam – nie jest wcale łatwo znaleźć w sobie taki „skalpel myślowy” który pozwoli nam precyzyjnie oddzielić „zło” od ludzi, którzy się go dopuścili, tak, by ich przy tym nie zranić.
I w rezultacie bywa tak, że – jak tu się niedawno ktoś wyraził – „zioniemy miłością bliźniego” w najświętszym przekonaniu, że piętnujemy tylko „grzech”, podczas gdy w rzeczywistości (zastrzegając się przy tym, że „broń Boże nie chcemy nikogo osądzać!”:)) potępiamy człowieka.
Najbardziej jaskrawo pokazuje to być może głośny casus Alicji Tysiąc. To, co chciała zrobić (a przecież ostatecznie NIE ZROBIŁA), trudno nazwać rzeczą DOBRĄ – czy jednak z tej racji zasłużyła sobie na stwierdzenie, że ona sama jest ZŁYM człowiekiem? Moim zdaniem – nie.
Podobną postawę wrogości a przynajmniej nieufności wobec wszystkich, którzy w ich pojęciu „grzeszą” lub choćby myślą inaczej niż oni przyjmują czasami niektórzy słuchacze pewnej toruńskiej rozgłośni…
Na pewno też nie przynosi chwały św. Tomaszowi z Akwinu stwierdzenie, że wszystkich „heretyków” należy karać śmiercią tak samo, jak i fałszerzy pieniędzy – bowiem ci ostatni fałszują tylko metal, a ci pierwsi – prawdę Bożą.
Może więc lepiej – zamiast tak „dzielić włos skalpelem na czworo” W OGÓLE wystrzegać się nienawiści? Nieważne – w „słusznej” czy niesłusznej sprawie?
Zamiast tego przywołuje ks. Musiał recepty na życie szczęśliwe, zaczerpnięte z pism Ojców Pustyni, a pośród nich i taką, autorstwa niejakiego o. Poemena: „Człowiek powinien wystrzegać się u siebie dwóch rzeczy: nierządu i obmowy swego bliźniego. Unikając ich, osiągnie wewnętrzny pokój.” A gdy temuż ojcu doniesiono, że pewnemu mnichowi, który w swej pustelni żył potajemnie z kobietą, urodziło się dziecko, zamiast się przykładnie „zgorszyć” polecił, by temu bratu posłano co prędzej bukłak wina – bo tam, gdzie jest nowe życie, powinna także panować radość. Urocze, prawda?:)
W tym samym zbiorku znajduje się też piękna historia, którą pokrótce (i niezbyt wiernie:)) tutaj przytoczę.

Jeden z Ojców Pustyni, z tych, co to całe życie spędzili na postach i modlitwach, chciał (co niezbyt może jest „skromne”:)) dowiedzieć się od Boga, czy jest na świecie ktoś, kto dorówywałby mu w świętości. Pan posłał mu anioła, który mu oznajmił: „Jesteś podobny do grającego na flecie w takim to a takim mieście.” Zaciekawiony pustelnik udał się do wskazanej miejscowości, odnalazł tego flecistę i zaczął go wypytywać o jego życie, pobożne praktyki… Nic z tych rzeczy! Człowiek ten, odkąd mógł sobie przypomnieć, był pijakiem, hulaką, cudzołożnikiem a „w porywach” i rozbójnikiem.

Przypomniał sobie jednak, jak kiedyś ocalił od niechybnej śmierci biedną kobietę, której męża i dzieci sprzedano za długi w niewolę. Zaopiekował się nią, wręczył kwotę potrzebną na wykup, a nawet osobiście dopilnował, by wszystko skończyło się po jej myśli.
W oczach Boga był więc „święty” na równi ze świątobliwym ascetą – i to niezależnie od tego, że niektóre wieczory zapewne spędzał trzymając w jednej ręce czarę z winem, a w drugiej rękę pięknej kurtyzany…
Św. Ignacy Loyola w swoich Ćwiczeniach duchownych umieścił stwierdzenie, że Bóg może nas skazać na wieczne potępienie z powodu JEDNEGO tylko ciężkiego grzechu w naszym życiu.
I nie ukrywam, że i mnie również, tak samo jak księdzu Musiałowi, znacznie bliższa jest wizja Boga, który gotów jest nas zbawić za jeden dobry uczynek…
Opublikowane w

Kłamstwa o czasach Chrystusa.

Ze zdumieniem przeczytałam niedawno w „Przeglądzie” (jest taki lewicowy tygodnik…:)) pewien artykuł, z którego można było wysnuć wniosek, że Jezus (cytuję) „udzielił swego milczącego przyzwolenia” właściwie wszystkiemu, o czym nie mówił wprost, na przykład aborcji.

I gdybym była złośliwa, to bym powiedziała, że idąc tym torem rozumowania należałoby przypuszczać, że Chrystus nie miałby również nic przeciwko nader często ówcześnie stosowanemu trucicielstwu czy porzucaniu dzieci – bo przecież nic nam o tym nie wspominał! Ufff…

Przede wszystkim, warto tu przypomnieć raz jeszcze (bo chyba tego nigdy dość…), że to nie kto inny, jak sam wielki Hipokrates kazał swoim uczniom przysięgać, że nigdy nie podadzą żadnej kobiecie środka poronnego. Uczynił tak najprawdopodobniej dlatego, że w starożytności używano do spędzania płodu wielce podejrzanych specyfików, które nierzadko spowadzały śmierć nie tylko dziecka, ale i matki (podobno w ten sposób zginęła np. Julia Młodsza, wnuczka Juliusza Cezara). Ich wyrobem trudnili się zresztą nawet nie lekarze, ale różnego rodzaju „babki”, często trucicielki.

Nic więc dziwnego, że począwszy od „prorodzinnie” nastawionego Oktawiana Augusta, Cesarstwo Rzymskie podejrzliwie odnosiło się do takich praktyk (nawet, jeżeli stosowano je dosyć powszechnie) – a w Nowym Testamencie – jak twierdzi większość egzegetów – można z dużym prawdopodobieństwem odnosić teksty, które zakazują praktyk magicznych także do różnego typu zabiegów o charakterze antykoncepcyjno-aborcyjnym. Granica pomiędzy jednym a drugim wciąż jeszcze była dosyć płynna.

Należy również pamiętać, że to, co mogło być normą w – delikatnie mówiąc – swobodnym obyczajowo Rzymie, było nie do przyjęcia w zupełnie odmiennej kulturowo Judei – gdzie (ze względu na stosunek Żydów do nagości) trudności napotykała nawet budowa gimnazjonów.

Tym bardziej, że kultura biblijna zdaje się być najbardziej „pronatalistyczną” ze wszystkich starożytnych cywilizacji. (I tak jest nadal, jeżeli się spojrzy na wielodzietne rodziny chasydów…) Dziecko było w Izraelu uznawane za znak błogosławieństwa Bożego, a jego brak – za hańbę. (No, i trzeba tu jeszcze wziąć pod uwagę wysoką ówcześnie umieralność niemowląt…)

W całej Biblii spotykamy właściwie tylko dwa przypadki ubolewania z powodu narodzin: u Hioba i u proroka Jeremiasza. W usta tego ostatniego autor biblijny wkłada zresztą znamienne dla naszego tematu słowa:

„Niech będzie przeklęty człowiek,
który powiadomił ojca mojego:
„Urodził ci się syn, chłopiec!”
sprawiając mu wielką radość. (…)
Nie zabił mnie bowiem w łonie matki:
wtedy moja matka stałaby się moim grobem,
a łono jej wiecznie brzemiennym.”
(Jr 20,15.17)

W takim klimacie nawet zakaz przerywania ciąży (którego, przypomnę, NIE MA w Prawie Mojżeszowym) wydaje się po prostu niepotrzebny. Biblia wprawdzie (pośrednio) wspomina o porzucaniu noworodków (zob. Ez 16,4-5), ale sugeruje jednocześnie, że sam Bóg lituje się nad porzuconymi. Można więc domniemywać, że – mimo wszystko – praktyki te nie była w Izraelu tak powszechna, jak gdzie indziej. I nie wydaje mi się, aby ten Rabbi, który mówił, że zgrzeszył już ten, kto choćby pożądliwie patrzy na kobietę i zaostrzył przepisy dotyczące rozwodów – mógł jednocześnie „milcząco popierać” obie te rzeczy…

A już zupełnie kuriozalne jest stwierdzenie wyjęte z tego samego artykułu, jakoby Kościół zakazał dokonywania aborcji („niezależnie od czasu jej trwania”) dopiero w XVIII stuleciu. Nie wdając się tutaj zbytnio w szczegóły wystarczy powiedzieć, że już dokument kościelny z II w. (tzw. Didache czyli Nauka Dwunastu Apostołów) wymienia zarówno spędzanie płodu jak i zabijanie niemowląt wśród rzeczy absolutnie dla chrześcijan niedopuszczalnych. I nawet źródła pogańskie w tym samym czasie zauważają z pewnym zdziwieniem, że chrześcijanie „dzieci swoich nie wyrzucają.”

Natomiast wszelkie dywagacje na temat momentu wcielenia się duszy dziecka, którym oddawali się m.in Orygenes,Tertulian (II/IIIw.) i św.Tomasz z Akwinu – na które chętnie powołują się zwolennicy aborcji – mają raczej charakter filozoficzny (był to spór o koncepcję duszy ludzkiej pomiędzy zwolennikami Platona i Arystotelesa) – niż praktyczny i duszpasterski.